پرورش خرگوش

استقبال از پرورش خرگوش  بایدها و نبایدها   مهم‌ترین عوامل پیشرفت اقتصاد جهانی است. امروزه نوآوری و روی آوردن به صنایع نوین در سال‌های اخیر، نوآوری و الگو برداری از برخی صنایع سودآور دنیا، خصوصاً در صنعت دام و طیور کشور، رونق یافته و علاقه‌مندان خاص خود را پیدا کرده است.  رونق این صنایع با توجه به جایگاه مستحکم محصولات غیرنفتی و در عین حال، با در نظر گرفتن افزایش تقاضای جهانی برای مواد پروتئینی و خوراکی، بستری مناسب جهت ورود به بازار صادرات جهانی محسوب می‌شود. هر چند پرورش تعدادی از حیوانات خاص به صورت صنعتی در کشور ما به علت وجود مسائل دینی، به کندی پیش می‌رود، اما بسیاری از علاقه‌مندان با سرمایه‌گذاری در این صنعت، محصولات خود را به کشورهای دیگر صادر می‌کنند. خوشبختانه طی سال‌های اخیر با اطلاع رسانی درست و سودمند، پرورش تعداد زیادی از حیوانات خاص در کشور و جایگاه ویژه‌ و علاقه‌مندان بسیاری پیدا کرده که یکی از آنها پرورش خرگوش است هر چند در کشور ما به دلیل مسائل مذهبی، پرورش خرگوش جهت تولید گوشت برای مصرف داخل توجیهی ندارد اما از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۶۰، به منظور تولید مو و خز ، خرگوشی به نام آنقوره به صورت صنعتی پرورش یافته و به صورت فله به کشور ترکیه صادر می‌شد که به دلایلی از سال ۱۳۶۰، تقریبا کلیه مزارع تعطیل شدند و فعالیت برخی از آنها به صورت پراکنده ادامه یافت. در سال ۱۳۸۷، بهروز نصیری مقاله‌ای مفصل و جامع با موضوع پرورش خرگوش دو منظوره در ماهنامه دام، کشت و صنعت منتشر کرد که با استقبال علاقه‌مندان مواجه شد. پیگیری علاقه‌مندان از دفتر ماهنامه در خصوص پرورش صنعتی خرگوش سبب شد تا تحریریه دام، طیور به منظور کمک و راهنمایی علاقه‌مندان سرمایه‌گذاری در این زمینه، با بازنگری مقاله نصیری، به بررسی شرایط پرورش این حیوان بپردازد که در ادامه ملاحظه می‌‌فرمایید.   خرگوش‌ اهلی‌ (Oryctolagus Cuniculus) حیوانی‌ از راسته‌ خرگوش‌ شکلان‌ (Lagomorpha)  و خانواده‌  Leporidae  ‌ که خاستگاه‌ ابتدایی‌ آن‌ غرب‌ اروپا و شمال‌ غرب‌ آفریقا است. در حال‌ حاضر از نژادهای‌ مختلف‌ آن‌ به‌ منظورهای‌ گوناگون،‌ از جمله‌ تولید پشم‌ و گوشت‌، انجام‌ تحقیقات‌ بیولوژیکی‌ و به عنوان‌ حیوانات‌ خانگی‌ استفاده‌ می‌شود. هم‌اکنون ۲۸ نژاد و۷۷ گونه از خرگوش شناسایی شده که رایج‌ترین این نژادها به منظور پرورش خرگوش سفید نیوزلندی و نژادهای رایج دیگر، مانند خرگوش البینو، خرگوش قرمز نیوزلندی، نژاد کالیفرنیایی (به رنگ سفید و گوش‌های سیاه) و نژاد رکس است. معمولاً خرگوش به دو منظور تولید گوشت و پوست در بسیاری از کشورها  به دو صورت سنتی و صنعتی پرورش می‌یابد که هر کدام روش‌های مختلفی خود را دارد. پرورش سنتی به سه روش؛ تایلندی، کوزه‌ای و قفسی صورت می‌گیرد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. پرورش صنعتی نیز به دو صورت سیستم باز و بسته انجام می‌شود. بزرگ‌ترین واحدهای پرورشی، از سیستم بسته- که به صورت قفس در داخل سالن نگهداری می‌شود- استفاده می‌کنند زیرا که در این روش تمامی عوامل تحت کنترل و دارای بیشترین بازده است. اندازه قفس‌ها به منظور پرواربندی برای هر 5 قطعه خرگوش، 50 در 30 با ارتفاع 25 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های اقتصادی پرورش خرگوش، که سبب بازدهی بالا و بازگشت سریع سرمایه می‌گردد، کوتاه بودن طول دوره زاد و ولد این حیوان است. میانگین طول دوره آبستنی ۳۱ روز و تعداد نوزاد در هر زایمان بین ۶ تا ۸ عدد است. سن نخستین جفت‌گیری در خرگوش نر ۶ تا ۷ ماهگی و در خرگوش ماده بین ۸ تا ۹ماهگی است که حدود ۳۵ روز بعد از زایمان دوباره جفت‌گیری می‌کند؛ طول مدت مفید جنسی خرگوش ۳ سال گزارش شده است. البته لازم به یادآوری است که سیستم کشتار صنعتی خرگوش مانند مرغ است با این تفاوت که در قسمت پرکنی‌، پوست‌کنی انجام می‌شود و بعد از کشتار، حیوان باید به مدت ۱۲ ساعت آویزان گردد تا خون از بدن آن خارج شود، پس از آن، بسته‌بندی شده و به صورت منجمد راهی بازار مصرف می‌شود. با توجه به شرایط پرورشی، اکنون خرگوش به عنوان یکی از صنایع دامپروری پر رونق و رو به رشد در عرصه جهانی مطرح شده است. به طوری که دولت کره جنوبی، اخیراً برای جبران کمبود گوشت قرمز خود به پرورش خرگوش های بزرگ، که انواع گوناگونی از قبیل آنقوره و... (که تا حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلو گرم گوشت تولید می‌کنند) روی آورده است. هر چند که بزرگ‌ترین مانع گسترش پرورش خرگوش در کشور ما، شرایط خاص مذهبی و شرعی است که در صورت پرورش خرگوش حلال گوشت که به نام خرگوش سم‌دار شناخته می‌شود و در صورت تأیید دینی، دیگر این منع قانونی نیز وجود ندارد. با وجود این، نمی‌توان از شرایط فنی بسیار ساده پرورش، قابلیت اجرا در مناطق متنوع، زاد و ولد سریع و به تعداد بالا، گوشت مرغوب و پوست با ارزش این حیوان، که بازار جهانی خوبی هم دارد، چشم پوشید، مزایای انکارناپذیری  که می‌تواند پرورش خرگوش را برای صادرات به دیگر کشورها توجیه‌پذیر نماید. بر همین اساس، تحریریه دام و طیور، ماهنامه آمادگی خود را جهت در اختیار قرار دادن اطلاعات بیشتر به علاقه‌مندان این صنعت اعلام میدارد.   نژاد آنقوره   خرگوش آنقوره حیوانی است بسیار آرام که عمدتاجهت تولید پشم پرورش و نگهداری می‌شوند.آنقورهمعروف‌ترین گونه خرگوش در دنیا است که به خاطر موهای بلند و نازکش شناخته می‌شود. خرگوشی که در نیمه‌های قرن هجدهم به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شد به دلیل پشم مرغوب و بلند برای استفاده‌های صنعتی و پوشاک آنقدر محبوب شد که پرورش آن در دیگر نقاط دنیا گسترش یافت.از الیاف خرگوش آنقوره در نساجی لوکس استفاده می‌شود و البسه تولیدی از پشم این خرگوش با قیمت بسیار بالایی در جهان به فروش می‌رسد. امروزه کشور چین با پرورش حدود 8 میلیون خرگوش آنقوره سالانه قریب به 8 تن آنقوره تولید می‌کند که 90 درصد تولید جهانی است.فرانسه ، ترکیه،استرالیا، آلمان و زلاندنو سایر کشورهایی هستند که آنقوره تولید می کنند.در ایران بین سال‌های ۱۳۴۶تا ۱۳۶0 با هدف استفاده از پشم،این خرگوشبه صورت صنعتی پرورش داده می‌شد و به شکل فله به کشور ترکیه صادر می گردید.    از سال ۱۳۶۰ به بعد به دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از جنگ،تقریبا کلیه مزارع تعطیل شد و پرورش این حیوان به صورت پراکنده صورت می‌گرفت. مجددا به منظور احیای پرورش و تولید الیاف این حیوان و ایجاد صنایع جنبی مربوط به آن، از قبیل تولید نخ و پارچه، در سال 1368وزارت جهاد سازندگی اقدام به وارد نمودن این نژاد از خرگوش کرد، امّا در سال های بعد، به دلایل و بهانه های مختلف ، این امر به دست فراموشی  سپرده شد و  مورد بی‌مهری مسئولان دولتی قرار گرفت.   نحوه آغاز دوره  پرورش خرگوش آنقوره   یک دوره پرورش را می‌توان با خرید خرگوش مولد و جنس نر نژادآنقوره ازخارج یا نژاد خالص از برخی از فروشگاه‌های معتبر داخل کشور آغاز نمود. هر خرگوش آنقوره را می توان تا  64 سال نگهداری کرد، این نوع خرگوش می‌تواند از سه ماهگی باردار شود و با توجه به میانگین ۵ تا ۶ بچه در هر زایمان، می‌توانند ۵۰تا۶۰ بچه در سال تولید کنند. هر دو ماه و نیم یک بار پشم آنها چیده می شود و میانگین تولید پشم خرگوش در یک سال بیش از 800 گرم استپس ازگذشت 2 سال و نیم سال ازنگهداری، خرگوش‌های پیر کشتار و پوست آنها در دباغی ، به چرم تبدیل می گردد و گوشت باقی مانده از کشتار به واحد تبدیل ضایعات روده انتقال یافته و به پودر گوشت خرگــوش بــرای مصرف در خوراک دام تبدیل می‌شود.پس از آن  تولیدی های داخلی و یا خارجی که روده را به نخ جراحی برای مصارف انسانی تبدیل می کنند فروخته می‌شود. ناخن آنها که هر دو ماه یک بار چیده و برای ساخت ابزار دوسو و چهارسو که در کارهای امثال کامپیوتر مصرف دارد استفاده می شود، ادرارخرگوش‌ها تجزیه و برای مصارف شیمیایی استفاده می گردد و مدفوع آنها برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.